Chwościk buraka – jak zwalczać tego cichego zabójcę upraw?

Burak cukrowy, roślina o ogromnym znaczeniu gospodarczym w Polsce, jest szczególnie narażony na szereg chorób i szkodników. Jednym z najbardziej destrukcyjnych patogenów atakujących tę roślinę jest chwościk buraka (grzyb Cercospora beticola). Ta grzybowa choroba liściowa powoduje znaczne straty plonów, obniżając jednocześnie jakość i ilość produkowanego cukru. 

Charakterystyka i objawy chwościka buraka

Chwościk buraka to grzyb patogeniczny, który atakuje głównie liście buraka cukrowego. Objawia się on poprzez pojawienie się małych, okrągłych, brunatnych plam z jasną obwódką na liściach. W miarę postępu choroby plamy te mogą się zlewać, prowadząc do przedwczesnego zamierania liści, co negatywnie wpływa na proces fotosyntezy i w konsekwencji na rozwój całej rośliny.

Zimuje na pozostałościach roślinnych po zbiorze buraka oraz na chwastach z rodziny komosowatych. W sprzyjających warunkach wiosennych, grzybnia zaczyna rozwijać się w miękiszu liści buraka. Pierwsze oznaki chwościka buraka pojawiają się na najstarszych liściach w postaci okrągłych, dwukolorowych plam.

Grzyb ten rozwija się najlepiej w ciepłych i wilgotnych warunkach, co oznacza, że zmiany klimatyczne mogą zwiększać ryzyko jego występowania. Długotrwałe okresy wysokiej temperatury w ciągu dnia i duża wilgotność powietrze sprzyjają rozprzestrzenianiu się zarodników chwościka, co prowadzi do intensywnych infekcji w krótkim czasie.

Chwościk buraka staje się szczególnie niebezpieczny, gdy dochodzi do zwarcia międzyrzędzia rośliny, co prowadzi do lokalnego wzrostu wilgotności. Przed tym etapem liście buraka są dobrze wentylowane, co utrudnia kiełkowanie zarodników konidialnych i penetrację infekcyjnych strzępek przez aparaty szparkowe do wnętrza liści.

Warto pamiętać również, że grzyb ten w równych stopniu atakuje także buraka ćwikłowego. Jednak na burak czarownym objawy choroby pojawiają się znacznie szybciej. Zależność tą rolnicy często wykorzystują to wczesnego wykrywania pierwszych objawów choroby na plantacji buraka cukrowego. Dzięki temu można zareagować wcześniej i ochronić zbiory.

Ekonomiczne skutki infekcji upraw buraka cukrowego

Rozwój chwościka buraka skutkuje osłabieniem wzrostu roślin, zamieraniem liści, obniżeniem zawartości cukru w korzeniach oraz zmniejszeniem plonów korzeniowych. Intensywne tworzenie nowych liści w odpowiedzi na utratę tych obumarłych prowadzi do wydłużenia głowy korzeniowej buraka i redukcji jego masy. W przypadku silnego nasilenia choroby, rośliny mogą stracić nawet 80% liści, co znacząco wpływa na ich zdolność do fotosyntezy i magazynowania cukrów.

Zarówno bezpośrednie, jak i pośrednie skutki infekcji chwościkiem buraka są bardzo kosztowne dla rolników. Bezpośrednie straty wynikają z obniżonej wydajności plonów, gdyż uszkodzone liście nie są w stanie dostarczyć roślinie wystarczającej ilości energii do produkcji cukru. Pośrednie straty obejmują koszty związane z dodatkowym stosowaniem środków ochrony roślin, które mogą być konieczne w celu zwalczania choroby, oraz zwiększone nakłady pracy na monitorowanie i zarządzanie uprawami.

Badania wykazują, że w Polsce w latach szczególnie sprzyjających rozwojowi chwościka, straty plonów mogą sięgać nawet 50%. To przekłada się na ogromne straty finansowe dla rolników i przemysłu cukrowniczego, który jest jednym z kluczowych sektorów rolnictwa w kraju.

Metody zapobiegania i zwalczania chwościka – fungicydy i opryski biologiczne

Zapobieganie i zwalczanie chwościka buraka wymaga zastosowania zintegrowanych strategii ochrony roślin. Kluczowe są tutaj działania prewencyjne i zapobiegawcze, takie jak dobór odpornych odmian buraka cukrowego oraz odpowiednie praktyki agrotechniczne, w tym zmianowanie upraw i właściwe nawożenie, które mogą wzmocnić naturalną odporność roślin.

Fungicydy są głównym środkiem chemicznym stosowanym w walce z chwościkiem. Jednak ich skuteczność może być ograniczona przez rozwój odporności grzyba na te substancje, co wymaga regularnej zmiany stosowanych preparatów oraz monitorowania populacji patogenu. Stosowanie fungicydów powinno być zrównoważone z innymi metodami, aby minimalizować ryzyko wystąpienia odporności oraz zredukować negatywny wpływ na środowisko.

W ostatnich latach coraz większą uwagę poświęca się biologicznym metodom ochrony roślin, które mogą stanowić alternatywę dla chemicznych środków ochrony. Coraz bardziej popularne staje się stosowanie antagonistycznych mikroorganizmów, które mogą hamować rozwój chwościka poprzez konkurencję o przestrzeń i składniki odżywcze lub poprzez bezpośrednie działanie toksyczne na patogen. Przykładem może być nawóz mikrobiologiczny TERRA biofix, który detoksykuje i regeneruje glebę, skutecznie mineralizuje resztki roślinne i zasiedla glebę pożytecznymi mikroorganizmami. W profilaktyce może również pomóc preparat KILLFix SAR który dzięki zastosowaniu nowej technologii ILSAR, wzmacnia mechanizmy obronne rośliny. Dzięki temu rośliny mogą same efektywnie bronić się przed atakiem patogenów wywołujących chorobę chwościka buraka.

Wyzwania i przyszłość

Mimo istniejących metod walki z chwościkiem buraka, zagrożenie to nadal stanowi poważny problem dla rolników w Polsce. Zmiany klimatyczne mogą przyczyniać się do zwiększenia częstotliwości i intensywności infekcji, co wymaga ciągłego dostosowywania strategii ochrony roślin.

W przyszłości kluczowe będzie inwestowanie w badania nad nowymi metodami ochrony roślin, w tym rozwój odmian buraka cukrowego o wyższej odporności na chwościka oraz dalsze doskonalenie biologicznych metod ochrony. Ponadto edukacja rolników i doradców rolniczych na temat zintegrowanych strategii ochrony roślin będzie miała kluczowe znaczenie dla skutecznego zarządzania chorobami i minimalizacji strat.

Podsumowując, chwościk buraka stanowi poważne zagrożenie dla upraw buraka cukrowego w Polsce, prowadząc do znaczących strat plonów i kosztów związanych z ochroną roślin. Skuteczna walka z tym patogenem wymaga zastosowania zintegrowanych strategii ochrony, uwzględniających zarówno metody prewencyjne, jak i chemiczne oraz biologiczne środki ochrony. W obliczu zmieniających się warunków klimatycznych i ewolucji patogenów kluczowe będzie ciągłe dostosowywanie tych strategii oraz inwestowanie w badania nad nowymi rozwiązaniami.

Opracował: Piotr Kucharczyk, Product Manager, Agriport sp. z o.o.